Onderzoek van watermonsters bevestigt dat “gesloten” kassen een alarmerend aantal pesticiden lekken

12 december 2023

Tientallen pesticiden werden aangetroffen in regen- en oppervlaktewatermonsters in gebieden waar kassen de enige of overheersende landbouwactiviteit zijn. Maar liefst 35 verschillende pesticiden werden aangetroffen in een regenwatermonster uit Nederland en 23 in een oppervlaktewatermonster uit Spanje. Het aantal gedetecteerde pesticiden was hoog in alle vier EU-lidstaten die bij de snapshot-bemonsteringsprocedure betrokken waren, en bevatte veel verboden stoffen.

Hoewel de concentraties van de afzonderlijke pesticiden de nationale of Europese ecologische waternormen, voor zover beschikbaar, niet overschreden, is hun gecombineerde aanwezigheid reden voor alarm. De studie registreerde totale concentraties van pesticiden tot 90 μg/l in Belgisch oppervlaktewater en 21 μg/l in regenwatermonsters. Dit is respectievelijk 180 en 42 keer meer dan de onlangs voorgestelde drempelwaarde van 0,5 μg/l voor de totale hoeveelheid pesticiden in oppervlaktewater.[1]

Dit is zorgwekkend omdat in het kader van de EU-procedure voor de beoordeling van de risico’s van bestrijdingsmiddelen de toxiciteit van cocktails niet goed wordt beoordeeld [2], ondanks wettelijke vereisten om rekening te houden met cumulatieve – of additieve effecten, en synergetische – of versterkende effecten. De aard van deze pesticiden en hun concentraties vormen risico’s voor ecosystemen, biodiversiteit en de menselijke gezondheid. Hans Muilerman, Coördinator Chemicaliën bij PAN Europe, zegt: “De EU moet dringend stoppen met het goedkeuren van in open teelten verboden pesticiden voor gebruik in kassen. Kassen zijn niet gesloten en moeten onderworpen worden aan een adequate risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen.”

Toch blijven nationale en Europese autoriteiten ervan uitgaan dat kassen gesloten ruimten zijn die voorkomen dat pesticiden in het milieu terechtkomen. Tegelijkertijd groeit het aantal overdekte teeltsystemen. “We ontdekken keer op keer dat kassen geen gesloten systemen zijn. Een verbod op welk pesticide dan ook moet nu betekenen dat het ook in kassen wordt verboden“, zegt Margriet Mantingh, voorzitter van Pesticide Action Network Netherlands (PAN-NL).

In Nederland werden in totaal 42 pesticiden gedetecteerd, waaronder verschillende verboden stoffen. In totaal werden er 10 (ronde 1: april 2023) en 35 (ronde 2: juni 2023) pesticiden aangetroffen in regenwatermonsters, terwijl er 15 (ronde 1) en 19 (ronde 2)  werden aangetroffen in oppervlaktewatermonsters. Nederland was het land met het hoogste aantal pesticiden in één enkele regenwatermonster, wat wijst op een dramatische luchtvervuiling door diverse pesticiden uit kassen.

In het oppervlaktewatermonster van april zijn twee van de 15 aangetroffen stoffen verboden (propiconazool en de metaboliet 2,6-dichloorbenzamide van de verboden uitgangsstof dichlobenil). In het oppervlaktemonster dat in juni werd genomen, zijn vier van de 19 aangetroffen stoffen verboden (chloorprofam, famoxadone, propiconazol en de metaboliet 2,6-dichloorbenzamide). Verder werden fluopyram, prosulfocarb, pyrimethanil, toclofos-methyl, tetrahydroftaalimide (een metaboliet van folpet) en N,N-diethylchloorprofam, famoxadone, 3-methylbenzamide (DEET) aangetroffen in alle oppervlakte- en regenwatermonsters. De PFAS[3] stof fluopyram (0,26 µg/l en 0,25 µg/l) overschreed de limiet voor drinkwater (0,1 µg/l) in beide oppervlaktewatermonsters.

PAN Europe (België), samen met zijn leden en partners: Ecologistas en Acción (Spanje), PAN Germany (Duitsland), Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland en PAN Nederland (Nederland) verzamelde oppervlakte- en regenwatermonsters in twee rondes, in april en in mei/juni 2023. De regen- en oppervlaktewatermonsters werden geanalyseerd op de aanwezigheid van slechts 164 toegestane en verboden pesticiden, terwijl er momenteel ongeveer 450 goedgekeurde pesticiden in de EU-database staan. Dit onderzoek onderschat de werkelijkheid dus ernstig.

De beperkte reikwijdte betekent dat het werkelijke aantal en de toxiciteit van pesticiden die uit kassen worden uitgestoten zelfs nog erger is. Ons rapport bevestigt ondubbelzinnig bestaand bewijs dat kassen geen gesloten systemen zijn en wordt ondersteund door onderzoek en analyse van nationale regelgeving, uitgevoerd door PAN Europe leden en partners in elk van de vier landen.

Download hier het volledige rapport.
Lees hier de samenvatting in het Nederlands.

[1] Proposal for a Directive amending the Water Framework Directive, the Groundwater Directive and the Environmental Quality Standards Directive: https://environment.ec.europa.eu/publications/proposal-amending-water-directives_en

[2] Pesticides Regulation 1107/2009 https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:309:0001:0050:en:PDF

[3] New report exposes hidden threat: PFAS presence in pesticides: https://www.pan-europe.info/press-releases/2023/11/new-report-exposes-hidden-threat-pfas-presence-pesticides