Papieren werkelijkheid

15 november 2017

Gisteren gaven diverse wetenschappers in de media aan dat de natuur onvoldoende beschermd is tegen een teveel aan ammoniak. Om te voorkomen dat er te veel stikstof, dat voortkomt uit ammoniak, op de natuur neerslaat, werd een aantal jaar geleden de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) ingevoerd. Het idee hierachter is dat maatregelen om de stikstofdepositie terug te dringen bijdragen aan de kwaliteit van de natuur én dat een deel van de milieuwinst die dit oplevert weer gebruikt mag worden voor economische activiteiten. Goed voor de natuur, goed voor de economie dus iedereen blij, zou je denken.In de praktijk lijkt dit concept echter niet zo mooi uit te pakken als op papier. Een belangrijke aanname binnen de PAS is namelijk dat er in de berekeningen uitgegaan wordt van een daling van de ammoniakconcentraties, maar die daling blijkt in werkelijkheid niet op te treden en een stijging te zijn. Het gevolg is dat er economische ontwikkelruimte wordt uitgegeven die er eigenlijk niet is en de natuur dus de dupe dreigt te worden.

Het verschil tussen een papieren werkelijkheid en de praktijk is niet uniek voor de PAS. Met betrekking tot de uitbreidingswensen van Schiphol moest een rekenmodel aantonen dat meer vliegen niet gepaard hoefde te gaan met een toename van de geluidshinder. Totdat bleek dat de berekeningen op verkeerde aannames berusten. Ook is op papier mooi geregeld dat boeren niet meer mest op hun land rijden dan verantwoord is met het oog op de bodem en de kwaliteit van het oppervlaktewater. Maar onderzoek van NRC maakte pijnlijk duidelijk dat fraude met mest op grote schaal en structureel plaatsvindt en 30 tot 40% van de mest illegaal wordt uitgereden. En op papier is het gebruik van tal van bestrijdingsmiddelen in de landbouw verboden. Maar in glastuinbouwgebieden worden sommige van deze stoffen structureel teruggevonden in het oppervlaktewater.

Wanneer berekeningen en afspraken op papier sterk af gaan wijken van de werkelijke situatie zet dat de betrouwbaarheid van de overheid onder druk. En het milieu en de biodiversiteit dreigen de dupe te worden. Het is daarom van groot belang dat kloven tussen papier en praktijk gedicht worden. Dat kan soms een ongemakkelijke waarheid opleveren doordat het verbeteren van natuur en milieu en economie toch niet zo goed hand in hand blijken te gaan. Deze tegenstellingen onderkennen is echter altijd nog beter dan in een papieren werkelijkheid de kool en de geit willen sparen.