Factsheet – Tekort schietende overheid en bedrijfsleven

Factsheet Wet- en regelgeving over waterkwaliteit – Tekortschietende overheid en bedrijfsleven

Een uitgangspunt voor de kwaliteit van aan- en afvoer van water is dat wordt voldaan aan geldende wet- en regelgeving zoals de Waterwet en de Wet milieubeheer, Stroomgebiedsbeheerplannen, normen voor prioritaire stoffen en specifieke verontreinigende stoffen, nationale normen voor nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen, KRW doelen en aanvullende normen die door waterschappen en provincies zijn vastgesteld. Veel zaken rondom de waterkwaliteit zijn dus al geregeld. In een waterakkoord kunnen aanvullende operationele afspraken rondom waterkwaliteit worden gemaakt. Veelal gaat het daarbij om uitwisseling van informatie en waterkwaliteitsgegevens of het doen van meldingen wanneer zich situaties voordoen die beheergebiedsgrensoverschrijdende waterkwaliteitseffecten kunnen hebben.

Stroomgebiedsbeheerplannen (SGBP’en) zijn in Europees verband verplicht op te stellen plannen met daarin veelal strategische afspraken over onder andere waterkwaliteit. Het is denkbaar dat hieruit meer operationele afspraken tussen waterbeheerders voortvloeien die toezien op het bereiken en in stand houden van een goede waterkwaliteit op stroomgebiedsniveau. Dergelijke afspraken kunnen hun plek vinden in een waterakkoord.

Oorzaken waterverontreiniging

• Verontreiniging uit het verleden. Tot in de jaren ’70 loosden bedrijven hun afvalproducten in meren en rivieren.
• Bodemverontreiniging. Vervuilende stoffen komen dan in het grondwater terecht.
• Overbemesting. Bij te veel mest komen de meststoffen in het grondwater en het oppervlaktewater terecht.
• Overgelopen riolen bij hevige regen. Vies afvalwater komt dan in sloten of vijvers terecht.
• Indirecte waterverontreiniging. Hiervan is sprake als vervuilende stoffen via een omweg in het water terechtkomen. Bijvoorbeeld roet dat door regen in het water belandt.
• Resten van medicijnen. Deze komen via het riool in sloten en rivieren terecht.

Europese Kader Richtlijn Water (KRW)
Met de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht de EU de lidstaten om de waterkwaliteit te verbeteren. De provincie werkt samen met waterschappen en Rijkswaterstaat aan het grond- en oppervlaktewater in de deelstroomgebieden Rijn-West en Maas.

In alle landen van de Europese Unie (EU) gelden dezelfde normen voor de kwaliteit van het water. Deze normen staan in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Hierin staat onder meer:

• Hoeveel zware metalen en andere stoffen er in het water mogen zitten;
• Welke soorten vis in het water moeten kunnen leven.

Ook andere Europese richtlijnen stellen normen aan de waterkwaliteit, vaak als invulling van of aanvulling op de KRW. Denk aan de Grondwaterrichtlijn en de Europese Zwemwaterrichtlijn.

Delta-aanpak Waterkwaliteit

• De Nederlandse overheid heeft de KRW-maatregelen vertaald in het Nederlandse waterbeleid en –beheer. Het kabinet heeft in het Nationaal Waterplan (december 2015) vastgelegd hoe ons land zich verdedigt tegen het water (waterveiligheid) en hoe ons water schoner wordt (waterkwaliteit). De maatregelen die nodig zijn, staan in het zogeheten Deltaprogramma, waarvan elk jaar op Prinsjesdag een geactualiseerde versie verschijnt.
• In de Delta-aanpak Waterkwaliteitwerken de Rijksoverheid, waterschappen, drinkwaterbedrijven, provincies, gemeenten, kennisinstituten, natuur, zorg- en landbouworganisaties en de industrie gezamenlijk aan de kwaliteit van het water. Onderdelen hiervan zijn o.a. het Deltaplan agrarisch waterbeheer, het Deltaprogramma Zoetwater en de Ketenaanpak medicijnresten.

Controle waterkwaliteit
De Rijksoverheid controleert het water langs de kust en op de grote meren, rivieren en kanalen. De waterschappen doen dit voor de regionale wateren. En de provincie volgt de kwaliteit van het grondwater.

 

 

De overheid controleert:

• De hoeveelheid schadelijke stoffen in het water.
  Dit heet ook wel de chemische kwaliteit. De Europese normen staan in de richtlijn Prioritaire stoffen (in het Engels) en de Grondwaterrichtlijn.
• De watertemperatuur en de hoeveelheid voedingsstoffen, planten en dieren.
  Dit heet ook wel de ecologische kwaliteit. De eisen hiervoor verschillen per watertype (sloot, meer, rivier, kustwater). De normen staan in de Regeling monitoring kaderrichtlijn water. Waterplanten, vissen en andere dieren laten zien of de kwaliteit van het water in orde is. Sommige planten hebben bijvoorbeeld heel schoon water nodig om te kunnen overleven.

Beoordeling van de zwemwaterkwaliteit
In de zomer controleert de overheid de zwemwaterlocaties.  De overheid kijkt dan naar bacteriën in het water die voorkomen in uitwerpselen van mensen en dieren. Andere zaken die de overheid bekijkt zijn:

• Aanwezigheid van teerachtige materialen, glas, plastic, rubber en ander afval;
• Blauwalg in het water.

Oppervlaktewateren
De waterschappen en Rijkswaterstaat hebben als beheerders van het oppervlaktewater een belangrijke rol in de opgave voor waterkwaliteit. Het doel voor oppervlaktewateren zoals meren en rivieren is een goede ecologische en chemische toestand van het water. In Zuid-Holland zijn de belangrijkste opgaven het verminderen van het aantal meststoffen en bestrijdingsmiddelen en de zorg voor voldoende zoet water voor de tuinbouw.

Grond- en drinkwater
De provincie heeft samen met andere overheden de taak om de KRW-doelen voor grondwater te behalen. Daarnaast heeft zij als taak de bescherming van de drinkwatervoorraad. De waterkwaliteit en hoeveelheid van het grondwater moet op peil zijn. Dit wordt gemonitord via een periodiek meetsysteem. Voorkomen moet worden, dat dat verontreinigende stoffen in het grondwater terecht komen.

De focus ligt op voldoende zoet grondwater voor drinkwater en het verminderen van nieuwe stoffen die de waterkwaliteit in gevaar brengen. Denk aan medicijnresten, PFAS, GenX, microplastics en gewasbeschermingsmiddelen. Daarnaast moet verdroging in natuurgebieden worden tegengegaan. Waterkwaliteit moet dus op veel onderdelen goed scoren om aan de norm te voldoen.

Stand van zaken
In de afgelopen jaren is de waterkwaliteit in Nederland weliswaar substantieel verbeterd, maar volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling stagneert de voortgang en heeft ons land een te laag ambitieniveau voor waterkwaliteit. Vervuiling door stikstof, fosfor en pesticiden blijft een probleem en het herstel van de natuurlijke dynamiek blijft ook achter bij de doelstellingen. Om hier verbetering in te brengen, worden in het kader van de Delta-aanpak waterkwaliteit en zoet water in verschillende regio’s inmiddels zogeheten Schoon Water projecten  uitgevoerd, om het grond- en oppervlaktewater schoon te houden.

Bronnen: Waterkwaliteit | Water | Rijksoverheid.nl, Europese Kaderrichtlijn Water – Provincie Zuid-Holland, Werken aan verbetering van de waterkwaliteit | Ons water, Waterkwaliteit – Helpdesk water