Het belang van waterkwaliteit: We kunnen niet langer achteroverleunen

2 oktober 2024

Een ontoereikende waterkwaliteit als schending van mensenrechten 

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), geïntroduceerd in 2000, stelde ambitieuze doelen om de waterkwaliteit in alle Europese lidstaten uiterlijk in 2027 op orde te hebben. Deze richtlijn is van cruciaal belang voor de bescherming van ons milieu en onze gezondheid. Voldoende water van goede kwaliteit is namelijk essentieel voor ons drinkwater, de landbouw, de industrie, en de biodiversiteit. Toch verkeert slechts een beperkt percentage van de Nederlandse wateren in een goede toestand, en zijn de gestelde doelen verre van gerealiseerd. 

In 2019 overschreed maar liefst 75%! van de Nederlandse oppervlaktewateren de normen voor één of meer verontreinigende stoffen. Nog schrikbarender is het feit dat in 2020 bij 90% van de oppervlaktewateren de biologische waterkwaliteit onvoldoende was. Deze overschrijdingen zijn voornamelijk te wijten aan de hoge belasting van meststoffen zoals nitraat en fosfaat. Dit is niet alleen schadelijk voor ecosystemen, maar bedreigt ook rechtstreeks onze gezondheid en welvaart. 

Gezondheid versus economische belangen: een hardnekkig dilemma 

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft duidelijke normen gesteld die bijdragen aan de verbetering van de gezondheid van de wereldbevolking. Deze normen dienen als leidraad voor overheden wereldwijd. Desondanks wordt er in de praktijk te weinig gedaan om deze normen te implementeren en na te leven. De vraag dringt zich dan ook op: waarom slagen we er niet in om deze fundamentele normen na te streven? 

Een van de redenen is dat economische belangen te vaak prevaleren boven gezondheidsnormen. Als de KRW-doelen niet op tijd worden bereikt, kunnen economische activiteiten zoals landbouw, industrie, en infrastructuur stil komen te liggen. Dit kan leiden tot strenge beperkingen, zoals een verbod op het lozen van afvalstoffen in het riool of oppervlaktewater, of het verbieden van grondwateronttrekkingen. In plaats van deze urgentie in te zien en in actie te komen, lijkt er eerder een houding van afwachten te heersen, zowel bij de overheid als bij bedrijven. Het gevolg is dat de gezondheid van de mens structureel wordt ondergeschikt gemaakt aan economische voordelen. 

Gebrek aan urgentie en verantwoordelijkheid 

Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor het falen om de KRW-doelen te behalen. Eén van de belangrijkste factoren is het gebrek aan urgentiegevoel, zowel bij de overheid als in de samenleving. Ondanks de ernstige gevolgen voor de volksgezondheid en het milieu, is er nog steeds een te grote vrijblijvendheid in de afspraken die overheden onderling hebben gemaakt. Dit gebrek aan strikte handhaving en effectieve beleidsuitvoering heeft geleid tot een situatie waarin normen slechts op papier bestaan, maar niet daadwerkelijk in de praktijk worden gebracht. 

Daarnaast is er een gebrek aan verantwoordelijkheid bij verschillende bestuurslagen. De verantwoordelijkheid voor het bereiken van goede waterkwaliteit is verdeeld over meerdere ministeries, provincies, gemeenten en waterschappen. Dit resulteert in versnippering van beleid en een gebrek aan duidelijke regie. Het lijkt erop dat niemand zich daadwerkelijk verantwoordelijk voelt om ervoor te zorgen dat de waterkwaliteit verbetert.  

Tijd voor actie: De rol van de overheid en de samenleving 

De overheid heeft de plicht om de gezondheid en veiligheid van haar burgers te beschermen. Dit betekent dat er strenger gehandhaafd moet worden op de naleving van de KRW-normen en dat vervuilers verantwoordelijk moeten worden gehouden voor hun aandeel in de verslechtering van de waterkwaliteit. Het kan niet zo zijn dat bedrijven ongestoord schadelijke stoffen blijven lozen, terwijl de samenleving de negatieve consequenties draagt. 

Maar ook wij, als burgers, hebben een verantwoordelijkheid. Het is noodzakelijk dat we ons bewust worden van de invloed van onze eigen consumptiepatronen op de waterkwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan het verminderen van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de tuin, het bewust omgaan met afval, en het ondersteunen van duurzame landbouwpraktijken. 

Een gezond milieu is geen optie, maar een recht 

Een schone, gezonde en duurzame leefomgeving is niet slechts een ideaal dat we nastreven; het is een fundamenteel mensenrecht. Als we blijven falen in het realiseren van de waterkwaliteitsdoelen, en liefst nog een stuk beter, dan brengen we ook de gezondheid, het welzijn, en de toekomst van onszelf en komende generaties in gevaar. 

De tijd van vrijblijvendheid is voorbij. Het is nu aan de overheid om daadkrachtig op te treden, aan bedrijven om verantwoordelijkheid te nemen, en aan ons allen om ons in te zetten voor een betere waterkwaliteit. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot een gezonde leefomgeving.