Participatie en natuur moeten snel een volwaardige plek in de RES krijgen

1 februari 2021

De belofte van een ‘gedragen RES’ waar alle treden van de ‘participatieladder’ worden ingezet, is tot op heden niet waargemaakt. Dat blijkt uit onze analyse en bevestigt deze concept monitor van het PBL. Burgers zijn onvoldoende betrokken bij de totstandkoming van de regionale energieplannen. Ramen en deuren van de RES moeten veel meer open worden gezet voor bewoners, omgeving en lokale en maatschappelijke organisaties. Dit kan ook digitaal. Toon lef en daadkracht als bestuurders en beleidsmakers. Geef nadrukkelijk de toekomstige generatie en burgerfora een stem en laat hen (bijv. via Jong RES) plaatsnemen in de stuurgroepen die er in de regio’s zijn.

Afstemming over kwetsbare natuur cruciaal

Ook ruimtelijke principes en afwegingskaders voor natuur en landschap zijn voor de meeste RES’en onvoldoende uitgewerkt. Alle 30 regionale energieplannen hebben samen meer landelijke betrokkenheid en kaders voor natuur en landschap nodig. Die zijn er nu onvoldoende. Zo is meer afstemming tussen de RES-regio’s over kwetsbare natuur cruciaal, om te voorkomen dat we nu de verkeerde keuzes maken. Het is daarom een gemiste kans dat het PBL natuur nu niet meeneemt in deze concept monitor. Natuurafwegingen en effecten voor het geheel van de 30 plannen kunnen namelijk niet op RES-niveau worden gemaakt. Verkeerde keuzes kunnen hier zeer negatieve en langdurige consequenties hebben. Betrokkenheid is nodig en meer overleg moet snel plaatsvinden om ongelukken te voorkomen. Anders komen we bij de uitvoering in de problemen, raken we achter in het halen van onze doelen en delft de natuur verder het onderspit.

Wat er nu moet gebeuren:

• Maak van de RES een echt sociaal-maatschappelijk project. Werk in co-creatie mét bewoners, maatschappelijke partners en bedrijven. Laat hen meedenken, meedoen, meebeslissen en meeprofiteren en betrek hen niet pas als keuzes al gemaakt zijn. Zo wordt ook invulling gegeven aan het doel om via de RES langjarige samenwerking te organiseren met betrokken partijen, met name voor de voorbereiding en uitvoering van energieprojecten.
• Het is belangrijk dat gemeenten lokaal eigendom en financiële participatie goed opnemen in hun beleidskaders en door de RES’en aangemoedigd worden om te kijken hoe het wél kan. Per regio is een plan van aanpak 50% nodig. Stel beleid op en selecteer projecten waar ontwikkelaars de inspanning hebben gedaan om te voldoen aan de afspraken uit het Klimaatakkoord.
• Laat het Plan Bureau voor de Leefomgeving natuur en landschap meenemen in haar analyse zodat we straks goed afgewogen kunnen zien wat alle RES’en opgeteld en cumulatief betekenen voor ecologie en landschap.
• Voorzie alle 30 regionale energie strategieën van een plan-MER.
• Neem meer regie op Nederlands landschap en natuurgebieden. Maak robuuster natuurbeleid. Landelijke eenduidige afspraken over hoe om te gaan met natuur en hoe kwetsbare natuur, zoals N2000-gebieden, te ontzien zijn nodig.
• Kom per regio tot een onderbouwd afwegingskader voor natuur en landschap bij de energietransitie, kijk meer integraal naar de kansen tussen energieopwekking en natuur en landschap. Gebruik hiervoor de handreiking die door NMF is opgesteld: ‘Natuur en landschap in de RES: bouwstenen voor een natuur- en landschapsinclusieve energietransitie’.
• Kijk naar gebiedsgerichte opgave en integrale gebiedsontwikkeling zodat er veel meer multifunctioneel ruimtegebruik kan plaatsvinden.
• Stem met de RES’en af op basis van het totaalplaatje van de 30 RES’en en op basis van de opgetelde effecten op ecologie.