Hoe moet de toekomst van de luchtvaart eruit zien?

29 oktober 2018

In de komende periode gaan er belangrijke besluiten genomen worden over de toekomst van de luchtvaart in Nederland. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaat aan de slag met het opstellen van een Luchtvaartnota 2020-2050 en de herziening van het luchtruim. Hiermee zal in belangrijke mate bepaald gaan worden hoeveel ruimte er geboden wordt aan de luchtvaart. In het kader van dit proces worden een aantal luchtvaartgesprekken gehouden om het maatschappelijke debat over de luchtvaart te voeren. De NMZH is één van de partijen die in deze gesprekken meepraat. Voor de NMZH zijn daarbij de volgende punten van groot belang:

Leefbaarheid in een vol land
Geen toename en verdere verspreiding van de geluidsoverlast (voor mens én natuur) moet het uitgangspunt zijn. Nederland heeft als klein land een grote luchtvaartsector, het luchtruim is overvol. Er zijn nu zelfs plannen voor laagvliegroutes, terwijl onderzoeken van GGD en WHO aantonen dat de bestaande geluidsbelasting al tot leefbaarheids- maar ook gezondheidsproblemen leidt. Om een eerlijk beeld van de overlast te krijgen moeten metingen plaatsvinden, niet alleen berekeningen.

Klimaat – doorgroeiende luchtvaart maakt Parijs een illusie
De luchtvaart gebruikt een steeds groter deel van ons CO2-budget (het koekoeksjong in een krimpend nest): terwijl emissies af moeten nemen, groeien deze van de luchtvaart met 5% – technologisch kan daar een (beperkt) deel van af, maar de grenzen van de kerosinebesparing zijn in zicht en nieuwe technieken kunnen maar geleidelijk worden ingevoerd (of zijn in feite toekomstmuziek). Burgers, arm en rijk, moeten de energie-broekriem aanhalen, maar de luchtvaart groeit door. Effectief klimaatbeleid wordt zo onmogelijk. De luchtvaart valt buiten de verplichtingen van Parijs (er is alleen een gebrekkig en op vrijwilligheid berustend emissiereductieprogramma in ICAO verband).

Eerlijke prijs
De luchtvaartsector betaalt geen accijns op brandstof en btw op tickets. Daardoor is er sprake van een kunstmatig grote markt en geen eerlijke concurrentie met schonere alternatieven zoals de trein. Er moet een eerlijke prijs komen waarin de milieu-impact (incl. CO2) verdisconteerd is. De nu voorgestelde ticket heffing in Nederland (in navolging van omringende landen) is daarvoor een noodzakelijke eerste stap.

Gezonde lucht
Vliegtuigen stoten naast CO2 ook direct schadelijke stoffen uit, zoals vluchtige organische stoffen, stikstofdioxide en ultrafijnstof. Eén opstijgend vliegtuig stoot net zoveel ultrafijnstof uit als 1 miljoen vrachtwagens. Ultrafijnstof is in het bijzonder risicovol voor de gezondheid omdat kleine deeltjes rechtstreeks via de longen in het bloed terecht kunnen komen, maar er zijn geen normen voor.

Eerlijk beeld van het economisch belang
Studies naar economische effecten worden veelal door of in opdracht van belanghebbenden gemaakt, de positieve effecten worden overdreven. Overstappers op Schiphol bijvoorbeeld dragen weinig bij aan de Nederlandse economie. In dit soort onderzoeken worden gemiste belastinginkomsten, maatschappelijke kosten (milieu, gezondheid), beperkingen aan natuur, woningbouw en windturbines in de omgeving vaak niet meegenomen.

Internationale treinen en (elektrische) bussen als alternatief
Circa 70% van de bestemmingen van en naar Schiphol zijn gelegen binnen Europa en voor Rotterdam The Hague Airport geldt dit voor vrijwel alle bestemmingen. Voor een belangrijk deel van de vluchten is de trein (en de elektrische bus) een schoon alternatief. Door meer samenwerking op het spoor (ook in marketing, ticketverkoop), grotere investeringen (bijvoorbeeld te financieren uit een ticket taks) kan de trein binnen Europa een volwaardig alternatief worden. Studies van o.a. Royal Haskoning tonen aan dat dit haalbaar is. Dit schept schone werkgelegenheid en Schiphol kan zich dan richten op economisch hoogwaardig verkeer, met name gericht op intercontinentale bestemmingen.

Echte duurzame innovaties
Biokerosine, nu de voornaamste troef in de duurzaamheidsambities van de luchtvaartsector, is er niet genoeg en kost landbouwgrond en regenwoud. Elektrisch vliegen, waterstof en synthetische brandstof zijn toekomstmuziek. Dat zou moeten lopen via vlootvernieuwing, maar dat kost jaren of loopt via vlootuitbreiding waardoor het positieve effect weer teniet wordt gedaan. Overheden en ICAO (internationaal) leggen geen duurzaamheidseisen op, rapporten daarover worden achtergehouden. De luchtvaartlobby heeft veel invloed en gebruikt vage “kansen” en losse projectjes als greenwashing.