FAQ

FAQ

• Wat is PFAS? (RIVM, n.d.a)
  PFAS (“Per- en polyfluoralkylstoffen”) is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. Ze komen normaal gesproken niet voor in het milieu. Ook zijn ze amper afbreekbaar, waardoor ze ook wel “forever chemicals” genoemd worden. Er bestaan diverse PFAS. De meest bekende zijn: • PFOA (perfluoroctaanzuur) • PFOS (perfluoroctaansulfonaten)

• Wat zijn Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS)? (Unie van Waterschappen, n.d.)
  Zoals de naam het al zegt, zijn ZZS stoffen die niet in het water en /of in de lucht terecht voor zouden moeten komen. Ze hebben 5 kenmerken: • Kankerverwekkend; • Niet of zeer moeilijk afbreekbaar; • Giftig bij lage concentraties; • Hopen zich op in het milieu en in levende wezens; • Beschadigen het DNA, waardoor ze erfelijke veranderingen kunnen veroorzaken. Er bestaat een landelijke lijst met ZZS waar stoffen met deze kenmerken op terecht komen.

• Wat zijn Potentiële Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS)? (IPLO, n.d.)
  Potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS) zijn stoffen waarvan nog niet met zekerheid te zeggen is of ze wel of niet een Zeer Zorgwekkende Stof zijn.

• Waarvoor wordt PFAS gebruikt? (RIVM, n.d.a)
  PFAS zit in spullen die we thuis hebben, zoals pannen met antiaanbaklaag, regenjassen, brandblusschuim, smeermiddelen en voedselverpakkingen. We gebruiken PFAS zoveel omdat PFAS een aantal hele handige eigenschappen heeft: ze zorgen ervoor dat er geen water-, vet-, of vuil op komt.

PFAS

• Hoe komt PFAS in de leefomgeving? (RIVM, n.d.a)
  PFAS is dus gif. Het zit overal, en het breekt niet af op natuurlijke wijze. Fabrieken die PFAS gebruiken, stoten vaak ook PFAS uit. Via hun schoorstenen of de lozingen van afval. Ook kunnen de producten zelf zorgen voor verspreiding van PFAS in het milieu; bijvoorbeeld als de baklaag van je koekenpan loslaat of als je blusschuim met PFAS gebruikt.

• Waarom is PFAS een probleem? (RIVM, n.d.a)
  PFAS hoopt zich op in het milieu doordat ze niet of nauwelijks worden afgebroken door bijvoorbeeld bacteriën of natuurlijke verwering. Ze breken bijna niet af en verspreiden zich via lucht, water en voedsel. Onderzoekers vermoeden dat inmiddels ieder mens microdeeltjes PFAS in zijn of haar lijf heeft. Het is niet duidelijk wat hoe groot het schadelijke effect daarvan is op de lange termijn.

• Wat zijn de gezondheidsrisico’s van PFAS? (GGD Zeeland, n.d.; Panieri et al., 2022)
  PFAS worden in verband gebracht met leverproblemen, schildklieraandoeningen, verminderde vruchtbaarheid, afweerstoornissen en sommige vormen van kanker. Ook kan het problemen veroorzaken tijdens de zwangerschap, zoals een hogere bloeddruk. Het is gelinkt aan een minder goed werkend immuunsysteem en hogere cholesterol levels.

• Kunnen we PFAS niet gewoon opruimen? (KRO, 2024)
  Omdat PFAS nauwelijks afbreken, is het verwijderen ervan erg lastig. De enige bekende manier is om de stoffen te verbranden bij extreem hoge temperaturen van meer dan duizend graden. Dit kan bijvoorbeeld in Antwerpen. Deze techniek is echter erg duur en niet duurzaam, zeker gezien de grote hoeveelheden PFAS die inmiddels in het milieu zijn aangetroffen. Verschillende onderzoekers zijn bezig onderzoek te doen naar manieren waarop het beter en goedkoper kan. Dit gaat alleen nog wel even duren.

Organisaties

• Is PFAS alleen een probleem in Nederland? (RIVM, n.d.a; RIVM, n.d.b; Joers et al., 2020)
  Nee, PFAS komt overal ter wereld voor. Ze worden gebruikt door veel verschillende landen, met name landen in Azië en Europa. Omdat de stoffen zich verspreiden via de lucht, en bijna niet weggaan, worden ze overal gevonden: van rivieren in Nederland tot zelfs het ijs op de Noordpool.

• Welke industrieën stoten PFAS uit?
  Vooral de chemische industrie (zoals Tata Steel, Chemours/DuPont, 3M), afvalverwerkers en sommige bedrijven die met metaal werken, gebruiken of produceren PFAS.

• Worden deze stoffen ook geloosd in het water of de lucht?
  Ja. Veel PFAS komen via de schoorstenen van de bedrijven of via de rivieren. Zo komt het in de lucht, en in het water.

• Wordt er gehandhaafd op PFAS-lozingen? (NOS, 2024)
  Niet altijd goed. Er is weinig toezicht en de regels die ervoor moeten zorgen dat bedrijven niet mogen vervuilen zijn vaak niet streng genoeg. Genoeg kennis om de regels te controleren is er vaak ook niet: dit maakt het heel erg lastig om alles goed in beeld te krijgen. Daarbovenop zijn ook veel van de lozingen legaal, ook al zijn ze schadelijk voor de omgeving.

• Wat moet de overheid doen?
  Strengere regels maken, bedrijven die veel vervuilen aanpakken, vergunningen aanscherpen, saneren, en de productie en import van PFAS zoveel mogelijk verbieden.

• Wat kunnen bewonersgroepen of organisaties doen?
  Bewonersgropeen en/of organisaties kunnen heel erg waardevol zijn. Ze kunne informatie verzamelen, melden als ze Bewustwording vergroten, meten en melden van vervuiling, samenwerken aan rechtszaken of bezwaarprocedures, en druk uitoefenen op politiek en bedrijven voor schonere alternatieven. Dit kunnen ze onder andere doen door een woo-verzoek aan te vragen, een procedure waar de Natuur en Milieufederatie bij kan helpen.

• Wat is een Woo-verzoek?
  Iedereen heeft het recht om te weten wat de overheid doet, hoe dat gebeurt en waarom. Overheidsorganisaties moeten deze informatie actief delen, of openbaar maken wanneer iemand erom vraagt. Dit is vastgelegd in de Wet open overheid (Woo).

• Hoe kan je een Woo-verzoek gebruiken?
  Een Woo-verzoek kun je gebruiken om inzicht te krijgen in vergunningen, lozingen en uitstootgegevens van vervuilende bedrijven. Ook kun je informatie opvragen over inspecties, handhaving en opgelegde maatregelen. Zo maak je zichtbaar hoe de overheid toezicht houdt en welke regels gelden

• Wie loopt het meeste risico?
  Mensen die dicht bij vervuilende industrie wonen, via drinkwater, groente uit eigen tuin of fijnstof. Ook kwetsbare groepen zoals kinderen en zwangere vrouwen zijn extra gevoelig.

• Zit PFAS in ons lichaam? (RIVM, 2025)
  Ja. Volgens het RIVM heeft vrijwel iedereen in Nederland meerdere PFAS in zijn of haar bloed, vaak in concentraties die mogelijk schadelijk zijn. Het maakt wel uit waar je woont: Bij inwoners van de regio’s Dordrecht en Westerschelde zijn de hoeveelheden van enkele PFAS iets hoger dan in de rest van Nederland, door de grote hoeveelheden PFAS die wordt uitgestoten door fabrieken in die omgeving.

• Hoe krijg je PFAS binnen? (Domingo & Nadal, 2017; Domingo & Nadal, 2019; RIVM, 2023)
  Je krijgt voornamelijk PFAS binnen in voeding en in drinkwater. Alleen al via eten en drinken krijgen de meeste Nederlandse méér PFAS binnen dan veilig is.

• Is landbouwgrond besmet met PFAS? (PAN, 2024)
  Op sommige plekken wel. Vooral rondom vervuilende bedrijven, brandweeroefenterreinen en afvalverbranders is de bodem vervuild — soms ernstig.

• Is de grond van mijn eigen moestuin besmet met PFAS? (ANP, 2025; RIVM, 2022)
  De kans is aanwezig, met name als de moestuin zich dichtbij een (voormalig) industriegebied bevindt. Check bij de gemeente of provincie of er onderzoeken zijn

• Wat betekent dat voor voedselveiligheid? (RIVM, n.d.d)
  Groente, fruit, eieren en vis uit vervuilde gebieden kunnen te veel PFAS bevatten. Dat vormt een gezondheidsrisico bij regelmatig gebruik. Toch is het belangrijk om gevarieerd te blijven eten: zo voorkom je dat je te vaak voedsel eet met grote hoeveelheid PFAS.

• Kan ik PFAS vermijden? (PAN, 2024)
  Niet helemaal, maar je kunt blootstelling verminderen door minder vet voedsel in plastic te bewaren, geen teflon-pannen te gebruiken, en kritisch te zijn op textiel of cosmetica met ‘waterafstotende’ claims.