Ons land zo robuust en duurzaam mogelijk inrichten is een grote uitdaging. Dat betekent dat vandaag houdbare plannen gemaakt moeten worden voor de toekomst, zodat we voldoende duurzame, betaalbare en bereikbare woningen kunnen bouwen, de transitie naar schone en hernieuwbare energie onverkort wordt doorgezet en geïnvesteerd wordt in een vitale leefomgeving en een gezonde natuur. Want we willen een mooi en gezond Zuid-Holland doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen. Dat vraagt toekomstgerichte keuzes, slimme combinaties en innovaties, een visie voor een groene industriepolitiek en een grondstoffenstrategie voor een circulaire economie. We moeten en willen heel veel op een erg klein oppervlak. Het lijstje claims voor Zuid-Holland is haast oneindig. Dat vraagt om het maken van keuzes, want niet alles kan overal. Daarnaast is meer samenwerking de sleutel voor succes, want niemand kan deze opgave alleen of vanuit een beperkte coalitie bereiken. Overheden, bedrijfsleven, kennisclusters en maatschappelijke organisaties, zoals de NMZH spelen hierbij een cruciale rol.
Hiervoor presenteerde het kabinet in 2022 het programma NOVEX. De druk op de ruimte in Zuid-Holland is groot. Het slim combineren van opgaven en sturing van het Rijk en provincie om onze ruimte eerlijk te verdelen is hard nodig. Daarbij staat Zuid-Holland ook voor een ongekende klimaatopgave en een transitie naar klimaatneutraliteit in 2050 zoals afgesproken in het Klimaatakkoord van Parijs. Vanuit dit NOVEX-programma zijn ook concrete doelen, ruimtelijke richtinggevende keuzes, afwegingsprincipes, diverse instrumenten en bestaande fondsen en de relevante opgaven voor de Zuid-Hollandse NOVEX-gebieden meegegeven. Aan de provincie Zuid-Holland is gevraagd hiervoor de ruimtelijke puzzel te leggen. Op 24 oktober 2023 is de “Ruimtelijke koers voor Zuid-Holland” in de Staten besproken als eerste stap in de ruimtelijke puzzel.
Voor Zuid-Holland zijn drie NOVEX-gebieden vastgesteld, te weten; Groene Hart, Rotterdamse haven en de Zuidelijke Randstad.
Voor de Zuidelijke Randstad wordt ingezet op een verstedelijkingsgebied, waarvoor in 2019 een verstedelijkingsakkoord is gesloten. Daarin is afgesproken om 70.000 woningen en ruimte voor werk (80.000 arbeidsplaatsen) te realiseren langs de ‘Oude Lijn’ en 100.000 woningen op goed bereikbare plekken. Uitgangspunt is het versterken van de agglomeratiekracht van deze regio. Recent is ook bestuurlijk afgesproken om tot een actualisering en verbreding van het akkoord te komen, waarin ook de groen- en energieopgave worden meegenomen. In dit gebied liggen de drie grootschalige NOVEX-woningbouwlocaties (Oude Lijn, CID-Binckhorst en Oostflank Rotterdam).
Ook in de Rotterdamse haven is een fundamentele transitie nodig naar een circulaire en fossielvrije economie. De ruimte die daarvoor nodig is levert spanning met andere ruimte vragende functies op en met de leefomgevingskwaliteit. Hierbij speelt ook dat het havengebied grenst aan het stedelijk gebied van Rotterdam. Dit brengt vraagstukken van stedelijke transitie met zich mee.
Voor het NOVEX-gebied Groene Hart is in het ontwikkelperspectief vastgesteld dat de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving onder druk staat door de verstedelijkingsbehoefte en de daaraan gekoppelde mobiliteit, de noodzaak om bodemdaling tegen te gaan, plus daarbij de noodzaak om andere manieren van landbouw te bedrijven en de behoefte tot opwekken van duurzame energie. Ook ligt in het Groene Hart een deel van het UNESCO werelderfgoed Hollandse Waterlinies. Een gebied dus met stapeling van veel en diverse opgaven die een samenhangende aanpak vereisen.
Vaak zie je dat bij dit soort grootschalige opgave er veel bestuurlijke drukte ontstaat en nauwelijks een echte interactie of participatie met de bevolking in deze gebieden. Juist moeilijke keuzes moeten samen met de bevolking worden gemaakt. In de Zuidelijke Randstad is nauwelijks nog groen of natuur met een grote natuurwaarden. De eerdere Groen Blauwe Slinger en Rijksbufferzones zijn al vergaand verstedelijkt. In de zone van de Oude Lijn (spoorverbinding tussen Leiden en Rotterdam) moeten 170.000 woningen gaan komen, zowel binnenstedelijk als daarbuiten. Het verleden heeft geleerd dat er nauwelijks gekeken is naar de Sociaal demografische ontwikkeling en de echte woonbehoefte. Slimme keuzes maken is ook om de goede woningen te bouwen waar behoefte aan is in plaats van de veel te dure woningen die in de afgelopen decennia zijn gebouwd.
Wat voor de Zuidelijke Randstad betreft geldt nog meer voor het Groene Hart. Veel is al verloren gegaan. De laatste groene gebieden en natuur in Zuid-Holland moeten een plaats gaan krijgen in deze ontwikkelingen anders komt de leefbaarheid van Zuid-Holland nog verder in gevaar. Bij alle huizen moeten veel voorzieningen komen zoals winkels, scholen, leidingen en kabels, infrastructuur, de productie van drinkwater en ruimte om te recreëren.
Als NMZH proberen wij vroegtijdig ons te mengen in dit soort processen om meer aandacht te krijgen voor de leefomgevingskwaliteit, natuur en landschap. Dat lukt maar deels. In de Rotterdamse haven en directe omgeving praten wij volop mee. Maar bij het Groene Hart lukt dat nog steeds niet. Volgens Mirjam Sterk, de coördinerende Groen Hart gedeputeerde uit de provincie Utrecht, is alles bestuurlijk goed geregeld en is het niet nodig om maatschappelijke organisaties mee te laten praten. Met zo’n houding weten wij eigenlijk al wat de afloop is. Er gaat weer een stuk van het Groene Hart verdwijnen.
