We zijn het zat!

We zijn het zat!

Zuid-Holland is een bijzonder waterrijke provincie. Van de zeearmen bij de Zuid-Hollandse eilanden tot de plassen in Midden-Holland. Z’n vele polders met hun sloten tot de boezems en rivieren. Zuid-Holland bestaat voor 1/6 uit water. Al dat water heeft ons veel te bieden, van waterpret tot economisch voordeel.

De kwaliteit van het oppervlaktewater moet voldoen aan wettelijke normen. Het drinkwater wat wij dagelijks maken wordt onder hoge kwaliteitsnormen geproduceerd.  Een vergunningenstelsel wat eisen stelt aan al of niet kunnen lozen vanuit bedrijven, landbouw en glastuinbouw op het oppervlaktewater. Met toezicht en handhaving vanuit de overheid als sluitstuk. In Zuid-Holland zijn vele overheden daarbij actief. Van Rijk, tot provincie en waterschap. Je zou zeggen dat wij het allemaal prima voor elkaar hebben. Maar is dat wel zo?

Vaak tonen incidenten en rampen meer op detail niveau feilloos aan hoe processen echt zijn georganiseerd en zijn verlopen. Vaak zie je dan dat de verschillen met hoe het op papier is geregeld groot zijn. Al deze afspraken en regels creëren een schijnwerkelijkheid. Overheden werken slecht samen en redeneren van uit hun eigen belang; of durven niet of nauwelijks in te grijpen. Bedrijven nemen het niet zo nauw, met gelukkig goeie uitzonderingen. Vergunningverlening en handhaving. Waarbij nauwelijks het voorzorgsbeginsel nog van toepassing is. We zijn vastgelopen in de status quo, het belang van de beeldvorming voor politiek en bestuurders en de onwil om het anders te gaan doen.

Nauwelijks afbreekbaar
Neem nou bijvoorbeeld persistente stoffen. Stoffen die niet of nauwelijks op natuurlijke wijze afbreekbare zijn en zich ophopen in het milieu. Stoffen die niet of nauwelijks of tegen zeer hoge kosten uit het oppervlaktewater kunnen worden gefilterd bij de productie van drinkwater of niet of nauwelijks in afvalzuiveringsinstallaties uit het effluent gehaald kunnen worden. De NMZH vindt het vreemd dat naast andere stoffen, persistente stoffen zomaar met vergunning kunnen worden geloosd. We weten lang niet alles van de effecten van deze stoffen op mens en dier voor de lange termijn. Hoe cumulatie van stoffen zich op termijn gaat verhouden. Hoe deze stoffen neerslaan in de waterbodems. We hebben gezien wat het storten of lozen van stoffen in de jaren ’60 en ’70 voor effect en grote maatschappelijke kosten heeft gehad om de verontreinigingen op te lossen. Iedereen kent wel een of meerdere voorbeelden. Bij Chemours in Dordrecht trekt Drinkwaterproducent Oasen regelmatig aan de bel.

Wanneer meer kennis ontstaat blijkt altijd dat de normstelling naar beneden moet worden bijgesteld, omdat die eerst veel te hoog is ingeschat. Er is nauwelijks voldoende inzicht om tot zorgvuldige vergunningverlening te komen. In Europese verband is voor deze zogenaamde REACH stoffen Maatregel 10 van kracht. In eigen woorden: “wanneer er op basis van de wetenschappelijke gegevens geen volledige risicobeoordeling mogelijk is, moet overwogen worden of maatregelen gerechtvaardigd zijn op basis van het voorzorgsbeginsel, zoals ondersteund in de wettelijke tekst van REACH. Maar zoals altijd is papier geduldig.

Het schip keert de wal
De chemische waterkwaliteit is steeds slechter aan het worden in Zuid-Holland. Als wij niet ingrijpen, is dit in de nabije toekomst de volgende crisis, met grotere gevolgen dan de huidige stikstofcrisis.

Neem nou Delfland. Daar worden nog steeds normoverschrijdingen van chemische bestrijdingsmiddelen gemeten in het oppervlaktewater. Zelfs bestrijdingsmiddelen die wettelijk niet meer zijn toegelaten. In de omgeving van glastuinbouwgebieden zijn de gemeten waarden hoger dan bij de boezemlocaties en zogenaamde referentielocaties. Dat is op zich al reden om in te grijpen. Zorgelijk dat wij al jaren accepteren dat deze situatie bestaat. Er zijn wel verbeterprogramma’s, maar die verlopen traag en zelfs hier en daar met een terugval richting een verslechtering. Deze verbeterprogramma’s zijn op basis van vrijwilligheid. De afgelopen 10 jaar is nauwelijks verbetering geboekt. Vrijwilligheid? De rotte appels, die ondernemers in de glastuinbouw die blijven lozen bereik je zo niet of nauwelijks.

Is er dan geen handhaving?
Handhaven is in Nederland en ook in Zuid-Holland vaak een moeilijke opgave voor de overheid. Anders gezegd: “Handhaven is niet altijd de best ontwikkelde eigenschap van de overheid”. Maar voor ons land en onze provincie die zo waterrijk is en economisch zo is verbonden met water is dit een situatie die anno 2022 toch niet langer kan. We vervuilen massaal één van de basisvoorwaarden voor een gezond en veilig leven; ons oppervlaktewater.

Er worden nu bij diverse stoffen al residuen gemeten in het bloed of vet bij mensen. Pfas-stoffen inclusief bestrijdingsmiddelen en microplastics. Insecten zijn kansloos tegen de hoeveelheid chemische bestrijdingsmiddelen die wij gebruiken.

Neem nou microplastics. Plastic bevat allerlei schadelijke stoffen. Denk aan weekmakers, vlamvertragers of stabilisators. Dit soort stoffen kunnen hormoonverstorende eigenschappen hebben. Ook kunnen er effecten zijn op ons immuunsysteem. Microplastics zijn niet afbreekbaar, maar vallen uiteen in steeds kleinere stukjes. Bovendien zijn ze onmogelijk op te ruimen. Microplastics, en de nog kleinere nanoplastics, komen nu overal voor. Bij onderzoeken werd microplastic ook in etenswaren gevonden, zoals in schaal- en schelpdieren, groenten en fruit, bier, honing, flessenwater, kraanwater, theezakjes en zeezout. Ook in de natuur zijn negatieve effecten te zien: dieren slikken de stukjes plastic in en daarnaast kunnen microplastics via de wortels planten binnendringen. Zo komt microplastic in de voedselketen terecht en in onze darmen. Voor het eerst is nu aangetoond dat kleine plastic deeltjes uit de leefomgeving in de menselijke bloedbaan aanwezig zijn. Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam en Amsterdam UMC, locatie VUmc hebben op 24 maart 2022 de resultaten van dit onderzoek gepubliceerd. Microplastics zijn vaker onderwerp van steeds meer onderzoek geworden. Waar we ook zoeken, we vinden steeds vaker microplastics. Ook in ons oppervlaktewater.

Ook hier keert het schip de wal. Naast chemische vervuiling hebben ook microplastics een kritische grens overschreden en bedreigen, evenals klimaatverandering en habitatverlies, nu in bijna alle ecosystemen mens en natuur.

Persistente stoffen, microplastics maar ook residuen van bestrijdingsmiddelen en zeker van de wettelijk niet meer toegelaten bestrijdingsmiddelen horen niet thuis in het oppervlaktewater van Zuid-Holland. De NMZH heeft in de afgelopen 10 jaar de chemische kwaliteit van het oppervlaktewater hoger op de politieke en bestuurlijke agenda geprobeerd te krijgen. Dat is nauwelijks gelukt gezien de doorlopende verslechteringen die wij steeds vaker kunnen lezen. We willen het nu anders gaan doen. Verantwoordelijke aanspreken op hun verantwoordelijkheid, procedures tegen bedrijven die willens en wetens doorgaan met lozingen. We willen de strijd aangaan om ons oppervlaktewater weer schoon en veilig te krijgen voor nu, maar ook voor de toekomst.

Tijd om in actie te komen. Helpt u mee? Deze inzet van de huidige generatie is nodig om Zuid-Holland ook voor toekomstige generaties leefbaar en gezond te houden. Kijk voor meer informatie op: inspraakwater.nl