Verslaafd aan je eigen gelijk
Verslaafd aan je eigen gelijk
Wie zorgt nog voor het algemeen belang? We leven in een tijd waarin het eigen gelijk een verslavend genotmiddel is geworden. Een ferme uitspraak, een vijandbeeld, een halve waarheid met veel overtuiging gebracht – het levert stemmen op, likes, marktaandeel. Feiten zijn optioneel geworden. Emotie is de brandstof. En wie twijfelt, is verdacht. Wie op zoek is naar een reëel compromis, heeft het niet begrepen. In het publieke debat is populisme steeds vaker de norm: eenvoudige antwoorden op complexe problemen, gebracht met stelligheid, tegen een achtergrond van wantrouwen. Wetenschap? Elitepraat. Klimaatbeleid? Geldverspilling. Wie iets wil nuanceren, loopt het risico in een debat met emotionele lading onderuit te gaan – niet omdat hij of zij ongelijk heeft, maar omdat het niet ‘scoort’. Deze dynamiek ondermijnt het algemeen belang. Want daar valt zelden applaus voor te halen. Het algemeen belang vraagt om afweging, om solidariteit, om het vermogen verder te kijken dan het hier en nu. Het vraagt om denken in plaats van reageren, om de feiten te kennen en ze te laten spreken. Maar in een sfeer waarin succes wordt afgemeten aan zichtbaarheid, wordt beleid marketing. Macht wordt media. We framen ons eigen gelijk met oneliners. En maatschappelijke verantwoordelijkheid verliest het van wie het hardst schreeuwt of het meest oplevert.
23 mei 2025
Het algemeen belang wordt als zodanig steeds minder herkend. Het wordt weggezet als een persoonlijke hobby van enkelen, als het zand gooien in de economische machine. Dat zie je in het stikstofdossier, in de woningbouw, in de energietransitie en bij grootschalige natuurcompensatie. De natuur is een ‘last’, milieuregels zijn ‘remmers’, en de belangen van anderen – van toekomstige generaties, van dieren, van kwetsbare groepen – worden geframed als obstakels op de weg naar nog meer winst. De samenleving moet wijken voor het verdienmodel. En wie dat benoemt, krijgt het stempel ‘ouderwets en tegen ontwikkeling’ en heeft het ‘totaal niet begrepen’. Ondertussen blijven we elkaar bevestigen in ons eigen gelijk. In bubbels, in talkshows, in politieke arena’s. De ruimte voor het compromis, ooit de kern van goed bestuur, slinkt steeds verder. Terwijl juist daar, in die lastige, grijze middenmoot, het algemeen belang te vinden is.
Wie zorgt er nog voor dat belang? Wie durft het gesprek aan te gaan zonder de intentie om te winnen, maar met het doel om te begrijpen? Wie durft te zeggen: “Dit weet ik nog niet. Laten we het samen uitzoeken”? Zolang we verslaafd blijven aan ons eigen gelijk, wordt het steeds moeilijker om de gemeenschappelijke grond te behouden waarop beleid, samenleving en natuur kunnen samenleven. We hebben geen nieuwe waarheden nodig, maar nieuwe vormen van moed. De moed om te luisteren. De moed om het oneens te zijn zonder elkaar te verketteren. En de moed om te kiezen voor iets dat niet altijd scoort: het algemeen belang en het welgemeende compromis. Die moed kan klein beginnen. Zoals bij een gemeenteraadslid of Statenlid dat in een verhit debat openlijk twijfels uitspreekt en de oppositie en coalitie uitnodigt voor een gezamenlijk werkbezoek. Niet om te overtuigen, maar om samen te begrijpen. Zulke voorbeelden lijken zeldzaam, maar ze bestaan. En ze zijn precies wat we nodig hebben. De verslaving aan het eigen gelijk brengt ons niet verder. Veel van wat we in decennia hebben opgebouwd, brokkelt in rap tempo af. Het politiek-bestuurlijke proces loopt steeds meer vast, en het samenbindend vermogen van onze samenleving glipt langzaam uit onze handen. De vraag is dan: wanneer gaan we weer zorgen voor het algemeen belang óf blijven we hangen in populisme en de verslaving aan ons eigen gelijk?
Dit blog is geschreven door:
Alex Ouwehand
Directeur