Na het extra Kabinetsberaad over de verkiezingsnederlaag geeft premier Rutte tijdens de persconferentie aan dat er verbeteringen nodig zijn op de grote dossiers en dat het kabinet het ook gehad heeft over de vraag of de politiek er wel in voldoende mate voor iedereen in Nederland is. Het kabinet wil verbeteringen aanbrengen op grote dossiers, zoals de aardbevingenschade in Groningen, de afwikkeling van het kinderopvangtoeslagschandaal, en de ruimte voor boeren en voor de natuur in het stikstofdebat.
Met grote verbazing heb ik de premier aangehoord. Meer dan 12 jaar geeft hij leiding aan diverse kabinetten. De afgelopen jaren is bij herhaling door hem zelf aangegeven dat er meer moet worden gedaan om tot oplossingen te komen. Op diverse momenten heeft hij namens de regering excuses aangeboden. Er is zelfs een kabinet gevallen over het toeslagenschandaal. Na jaren is er zelfs nog geen begin van een oplossing voor bijna alle grote dossiers. Een groter understatement tijdens de persconferentie had ik sinds lang niet meer gehoord. Alles voor de beeldvorming en de media, zullen we maar zeggen.
In het daaropvolgende coalitieoverleg werd weer gesproken over versnellen en gelijktijdig ook om op de pauzeknop te drukken wat betreft de stikstofaanpak. In afwachting van de collegevorming op provinciaal niveau wordt pas op de plaats gemaakt. Het kabinet komt er niet uit en wil nu de provincies de ruimte geven om tot een oplossing te komen op regionaal niveau. Alsof wij ons als samenleving nog kunnen veroorloven om belangrijke keuzes uit te blijven stellen of voor ons uit te schuiven. Op 4 april gaat de Tweede Kamer in debat over de verkiezingsuitslag en de effecten hiervan. Er moet natuurlijk meer gebeuren dan zo’n statement, ga er vanuit dat het Kabinet ook daadwerkelijk met iets gaat komen. Rutte zei in 2009 zelf ook tegen toenmalige premier Balkenende: ”Als u niet regeert, stap dan op”.
Mirjam Sterk, de Utrechtse CDA gedeputeerde voor o.a. landbouw geeft naar aanleiding van de kabinetsreactie aan dat de provinciebesturen juist in afwachting zijn van beslissingen op landelijk niveau. Ze wil dolgraag aan de slag , maar instrumenten om plannen te maken met boeren hebben we niet. Piekbelasters? We weten nog niet wie dit zijn. Boerderijen verplaatsen, nog geen regeling voor, etc., Wopke Hoekstra laat namens het CDA de stikstofaanpak landelijk stranden en verwijst naar de provincies. Mirjam Sterk, ook CDA, laat weten dat de provincies het niet zonder landelijk sturing kunnen. Wat een vertoning.
Je ziet ook op andere provinciale dossiers, mede naar aanleiding van deze situatie, dat het tempo eruit gaat. Bij het Nationaal Programma Landelijk Gebied zie je bij de uitwerking op provinciaal niveau de effecten van de stikstofdiscussie terug. Er heerst wantrouwen. Recent zijn de agrariërs ook van tafel gegaan bij de gebiedsuitwerking Goeree Overflakkee. Veel gaat zo verder tot stilstand komen. Ook de slechte waterkwaliteit van het oppervlakte water gaat zijn effect hebben. Experts voorzien een crisis zoals met stikstof: het land kan dan op slot blijven, omdat het water zo vervuild is dat bijvoorbeeld bouw, tuinbouw, akkerbouw of veeteelt in de buurt niet meer kan. Harbers denkt niet dat het zo’n vaart loopt. „Stikstof komt in de lucht en slaat neer door het hele land. Met waterkwaliteit gaat het om het stroomgebied, dat is veel meer regionaal.” Alsof het watersysteem niet verbonden is en de vervuiling met o.a. PFAS slechts een regionaal fenomeen is.
Ook de Ecologische Autoriteit (EA) heeft de analyses van de natuur voor twee gebieden in Zuid-Holland gepresenteerd. Eigenlijk wederom een bevestiging van de slechte staat van de natuur. De maatregelen die de provincie Zuid-Holland wil nemen om tot herstel te komen zijn volgens de EA verre van voldoende, de provincie moet diens huiswerk over doen. Zelfs tot een afdoende aanpak komen is in deze situatie dus schier onmogelijk.
Ik beleef ook een enorm déjà vu. Op 19 februari 2015 hebben wij in een zienswijze al gewezen op deze risico´s in de voorgestelde PAS aanpak. Ook hebben wij toen suggesties gedaan om tot een betere aanpak te komen. Wij hebben zelfs een stikstofactieplan aangeboden aan Provinciale Staten. Dat had overigens nauwelijks effect. De Raad van State vroeg eind 2017 het Europees Hof om verduidelijking van de Europese regels rondom stikstof. Het Europese Hof oordeelde op 7 november 2018 dat de Nederlandse overheid alleen nog vergunningen mag verlenen op basis van daadwerkelijke milieuwinst. Daarbovenop is ook de uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 gekomen. Sinds 2018 zijn we aan het tobben en is de stikstofdepositie tot op de dag van vandaag onverkort doorgegaan met grote gevolgen voor natuur en biodiversiteit.
De situatie van nu is feitelijk dezelfde situatie als in 2019. We hebben nog geen begin van een oplossing bereikt in de afgelopen 4 jaar. In het begin zette Jeannette Baljeu, de Zuid-Hollandse VVD gedeputeerde o.a. voor stikstof, een voortvarende aanpak in. Maar gaandeweg moest ook Zuid-Holland zich steeds meer schikken naar de andere provincies en de landelijke aanpak. Met veel overleg en studies is daarna veel tijd gekocht. Ondanks alle beschikbare informatie en de wetenschap dat maatregelen dringend nodig zijn. Hoe langer we niets doen hoe ingewikkelder het gaat worden om tot verantwoorde en sociale oplossingen te komen die daadwerkelijk het beoogde effect gaan krijgen op natuur- en biodiversiteitsherstel en toekomstperspectief voor de sectoren die de stikstofuitstoot fors moeten gaan reduceren.
We kunnen het ons niet veroorloven om Nederland nog verder op slot te laten gaan. Ik hoop dat iedereen die bestuursverantwoordelijkheid draagt zich dat terdege beseft en in het belang van onze samenleving gaat besturen. De andere grote dossiers liggen ook te wachten.
De democratie heeft zijn werk gedaan. Wellicht dat deze nieuwe verhoudingen wel tot oplossingen gaan leiden. Ik hoop het van harte, niet alleen voor de biodiversiteit en de natuur, maar voor de samenleving als geheel. Nederland is nog een te mooi land om het zomaar te laten.
