BLOG | PFAS: Ethisch en integer handelen?

1 mei 2023

PFAS: Ethisch en integer handelen?

In Nederland gebruikt vooral de chemische industrie veel stoffen die niet of nauwelijks afbreekbaar zijn. Dit zijn stoffen die zijn gecategoriseerd als Zeer Zorgwekkend. Deze kunnen op basis van een vergunning gewoon gebruikt worden en ook geloosd op het oppervlaktewater en in de lucht. Deze zogenaamde PFAS stoffen stellen ons voor veel hoofdbrekens en de manier waarop we hiermee omgaan betekent ook dat wij ons beetje bij beetje, jaar in jaar uit aan het vergiftigen zijn. Het is een grote uitdaging om van deze stoffen af te komen en ze te vervangen door duurzame en circulaire stoffen. Zuid-Holland is een van de waterrijkste provincies van Nederland, dus heel gevoelig voor deze niet of nauwelijks afbreekbare stoffen. Hoe houden wij Zuid-Holland gezond en vitaal?

Het Dordtse chemische bedrijf Chemours trekt al jaren flinke aandacht in de media. Niet omdat ze uitblinken in hun management of in de productie van hun producten, maar door de vele illegale lozingen en incidenten met een grote impact op de omgeving voor mens en natuur. Of het nu om lozingen rechtstreeks op de rivier of via de rioolwaterzuivering gaat, het maakt Chemours niet uit. Deze lozingen zijn gewoon vergund. DCMR en provincie Zuid-Holland hebben de vergunning afgegeven en de omliggende gemeenten zijn geconsulteerd voordat deze vergunningen werden afgegeven. Ook Dordrecht en Sliedrecht, de gemeenten waar het chemische bedrijf zich bevindt, hebben ingestemd. Ondanks dat gegeven reageerde de Sliedrechtse wethouder Bijderwieden: “PFAS is een vervuiling die ons dagelijks bezighoudt”.

Die reactie begrijp ik, maar eerst te veel toelaten en dan proberen met revisievergunningen het tij te keren, weer niet. Ik begrijp trouwens de rechter ook niet. Ondanks dat er nieuwe technieken beschikbaar zijn om de uitstoot van PFAS te verminderen, heeft de rechter bepaald dat deze technieken nog niet voldoende betrouwbaar zijn en dus niet hoeven te worden toegepast. De provincie en DCMR zijn daarentegen overtuigd van deze techniek en hadden hun vergunning daar ook op gebaseerd. Het is daarnaast ook gewoon risicovol om jarenlang naast een bedrijf als Chemours te wonen. Volksgezondheid en veiligheid worden zo ondergeschikte belangen voor het risico dat nieuwe technieken eventueel met zich meebrengen voor een bedrijf.

De vele incidenten waren telkens aanleiding voor meer onderzoek en toezicht. Vergunningen zijn aangescherpt en er is veel onderzoek gedaan in de Dordtse regio naar mogelijke effecten op het milieu en de volksgezondheid. Ook drinkwaterbedrijf Oasen heeft Chemours eerder voor de rechter gedaagd in verband met de langere termijn effecten voor de drinkwaterwinning. Ook in dit rechtsgeding werd Oasen in het ongelijk gesteld. Het is een kwestie van tijd voordat Oasen uiteindelijk gelijk gaat krijgen, maar de problemen verdiepen zich en de samenleving betaalt hiervoor de prijs. Recht hebben is nog niet hetzelfde als recht krijgen.

In het AD staat regelmatig dat Chemours al 99,9% van de emissies naar het water heeft opgelost. Maar is dat wel zo? Chemours loost via de Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) op het oppervlaktewater, maar ook rechtstreeks op het oppervlaktewater. Voor de lozing via de RWZI is nu een voorzuiveringsinstallatie geplaatst, waarbij inderdaad 99,9% van de emissies worden opgelost, zo blijkt uit steekproeven. Maar de lozing die rechtstreeks naar het oppervlaktewater gaat, is niet gezuiverd en daar komt dus alsnog PFAS in het water. Deze lozingen zijn vergund tot maximaal 7 kg PFAS per jaar: 2 kg via de vergunning van DCMR en provincie Zuid-Holland en 5 kg via de vergunning van Rijkswaterstaat (RWS). Mooie chocoladeletters in de krant over die 99,9%, maar de realiteit is anders. Daar kan ik nog steeds boos van worden, want we weten wat de effecten van PFAS zijn op de directe omgeving. Ook voor de drinkwaterwinning en het in tijden van droogte inlaten van oppervlaktewater uit de grote rivieren in polders en natuur is PFAS zeer schadelijk. Waar is het voorzorgsbeginsel gebleven dat in de Europese regeling is opgenomen voor REACH stoffen? Wat heeft dit voor betekenis als de rechter dit al niet eens meeweegt?

Voor de emissie naar de lucht is het bij Chemours niet anders. Volgens het huidige voorschrift mag er 150.000 kg per jaar worden geloosd. Per 1 januari 2024 zou dit teruggebracht moeten worden naar 30 tot 35.000 kg per jaar. Maar dit is hangende de uitspraak in hoger beroep niet van toepassing. We zullen dus moeten leven met de 150.000 kg per jaar en af moeten wachten wat de uiteindelijke uitspraak in hoger beroep gaat worden.

In het Financieel Dagblad is een interview gepubliceerd met de Amerikaanse topvrouw van Chemours Denise Digham en de directeur van Chemours An Lemaire. Met trots wijzen ze naar de nieuwe waterzuiversinstallatie ‘Aquarius’. Natuurlijk een belangrijke stap, maar verre van voldoende gezien de rechtstreekse lozingen op het oppervlaktewater die gewoon doorgaan. Ook de informatie in het Financieel Dagblad rammelt op een aantal punten.

In hetzelfde interview geven beide dames aan tegen het door de Europese Unie voorgenomen verbod van PFAS te zijn. Een totaalverbod op de giftige stoffen zou de energietransitie dwarsbomen (?) en alle middelen over één kam scheren, ‘alsof je benzine en olijfolie op dezelfde manier reguleert’. Baarlijke onzin, want je scheert juist niet over één kam: je pakt specifiek de giftige stoffen aan. Geeft wel een inkijkje in de moraal en mentaliteit van Chemours: het geeft geen blijk van enig  inzicht in het effect van PFAS voor omwonenden. Wetenschappers treffen zowel in het bloed van omwonenden als in slootwater bovengemiddeld hoge concentraties PFAS aan, en het RIVM adviseert omwonenden om geen groente meer uit eigen moestuin te eten. Helaas geen unieke situatie. Ook onderzoeken elders geven gelijksoortige resultaten. Gelukkig ligt er mede op initiatief van Nederland een wetsvoorstel bij de Europese Commissie om alle PFAS-stoffen te verbieden. Nu maar duimen dat dit erdoor gaat komen.

Maar de vervuiling met PFAS blijft niet beperkt tot deze situatie. In Sliedrecht-West moet een nieuwe woningbouwlocatie komen, waarvan de bouwlocatie ook is vervuild met PFAS-stoffen. De gemeente Sliedrecht vindt dit geen probleem. Opvallend, want daar zit toch ook wethouder Bijderwieden van milieu? Vorig jaar september heeft toxicoloog De Boer gekeken naar de situatie en de gemeenteraad hierover gerapporteerd. Conclusie: de grond moet eerst gesaneerd worden voordat er gebouwd kan worden. Waar elders vóór de bouw gesaneerd wordt, worden er hier nu al huizen gebouwd op deze plek. Zo worden in een tijd van woningnood de risico’s volledig afgewenteld op de nieuwe bewoners. Verbeeldend geeft toxicoloog De Boer aan dat je het moet zien als een soort inktvlek van ongeveer 5 kilometer in doorsnee. Overal zijn jarenlang die PFAS-achtige stoffen neergeslagen. Binnen die inktvlek is eigenlijk alles verontreinigd.

Moraal van het verhaal.

Ondanks alle inspanningen vinden wij de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving bij de industrie die PFAS-stoffen toepast in onze provincie nog steeds tekortschieten. Volksgezondheid speelt nauwelijks een rol in de afweging bij de rechtbank, of de wetgeving schiet tekort op dit punt. Onze prachtige Hollandse polders komen in tijden van droogte ook steeds vaker aan de beurt en worden met de waterinlaat steeds verder verontreinigd met PFAS-stoffen. Het gaat nu om de moestuinen in de directe omgeving, in de toekomst gaat het over ons voedsel uit de landbouw. Beetje bij beetje blijven wij onszelf vergiftigen. De moraal en ethiek van het bedrijf Chemours schiet al jaren tekort. Wat moeten wij nou met de ondernemingscultuur van een bedrijf zoals Chemours? Weet u een oplossing? Ik hoop dat Europa ons uit deze situatie gaat redden, anders kan dit heel groot gaan worden, zelfs groter dan de stikstofcrisis.

Afbeelding: Freepik