Europese verkiezingen werpen hun schaduw vooruit

4 maart 2024

Het EU-plan om bestrijdingsmiddelen in de landbouw in 2030 te halveren is door de Europese Commissie op 6 februari ingetrokken. Met als reden: het grote verzet in de agrarische sector. Echter het voorstel van de Commissie was in 2023 al zo afgezwakt dat het eind november werd afgewezen door het Europees Parlement. Het stelde dus al niet veel meer voor. Volgens de voorzitter van de Europese Commissie was het plan “een symbool van polarisatie” geworden. Zij wil aan de slag met een nieuw voorstel en meer in gesprek komen met belanghebbenden, zoals boeren. Ondanks de dringende noodzaak om het gebruik van pesticiden nu drastisch te reduceren zetten we zo weer twee stappen achteruit. Eerder had de Europese Commissie de vergunning voor het gebruik van glyfosaat al met tien jaar verlengd. Daarbij onthield Nederland zich van stemmen, tegen de nadrukkelijke wens van de 2e Kamer in. Er is een stevige lobby gevoerd door de chemische bestrijdingsmiddelenindustrie en vanuit de gangbare landbouw om dit te bereiken. Onder druk wordt alles vloeibaar; waar jaren aan is gewerkt verdwijnt als sneeuw voor de zon. Maar uiteindelijk verliezen wij als samenleving weer kostbare tijd om tot een effectieve reductie van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen te komen. De tragiek van dit alles is dat hierdoor de verslechtering van de biodiversiteit en de negatieve effecten op de volksgezondheid gewoon ongeremd door kunnen gaan en dat in de komende jaren het nog zwaarder en ingrijpender gaat worden om dit weer te herstellen.

Ook de Europese Natuurherstelwet die eind 2023 met veel bravoure werd gepresenteerd is op 27 februari in een sterk afgeslankte vorm aangenomen door het Europese Parlement. Het oorspronkelijke plan van de natuurherstelwet om een verbod op verslechtering van de natuur in te voeren werd geschrapt. Nu moeten landen simpelweg hun best doen om te voorkomen dat natuurgebieden achteruitgaan. De afgelopen jaren hebben wij ervaren wat dit dan betekent. Netjes gezegd: niet iedereen verstaat hetzelfde onder het je best doen. Ook hier was de inzet vanuit de landbouw om de Natuurherstelwet een kopje kleiner te maken erg groot. Uiteindelijk is de tragiek dat hierdoor de verslechtering van Natura 2000-gebieden (Europese Habitats) gewoon door kan gaan. Zo’n 80% van de Europese habitats verkeert nu al in slechte staat. Ondanks alles zullen wij de ineenstorting van ecosystemen en verder biodiversiteitsverlies moeten zien te voorkomen. Ook dit betekent dat in de komende jaren nog zwaardere en ingrijpende maatregelen nodig zullen zijn om dit weer te herstellen. Ik stel vast dat we de bodem van de verslechtering nog niet hebben bereikt.

Ondertussen zijn er ook in Nederland plannen gemaakt voor natuur, stikstof en klimaat. Na het bestuderen van al deze plannen brachten op 26 februari de kennisinstellingen PBL, de WUR, Deltares en het RIVM naar buiten dat deze maatregelen onvoldoende zijn om de nationale doelen voor natuur, stikstof, klimaat en water van 2030 en 2035 te kunnen halen. Dit is niet het eerste nationale of internationale onderzoek dat ons hierop wijst. Na ieder onderzoek blijkt dat door meer inzicht nog meer nodig is en dat er nog scherpere keuzes noodzakelijk zijn om de doelen te kunnen halen. Zoals het nu gaat, gaat het al heel lang niet goed. Uiteindelijk is de tragiek ook hier dat ondanks deze inzichten de verslechtering van Natura 2000-gebieden (Europese Habitats) gewoon door kan gaan en dat in de komende jaren nog zwaardere en ingrijpende maatregelen nodig zullen zijn om dit weer te herstellen. Ook ontstaat er zo geen of nauwelijks toekomstperspectief voor de landbouw in Nederland en worden de keuzes op termijn alleen maar pijnlijker en ingrijpender.

Onder druk van alle boerenprotesten in Nederland en in Europa, die nog wel toe zullen nemen richting de Europese verkiezingen in juni 2024, worden politieke en bestuurlijke doelen telkens naar beneden bijgesteld of in tijd doorgeschoven, om het boerenprotest mild te stemmen. Maar oplossingen voor de echte problemen komen zo niet van de grond. Uiteindelijk bereiken we zo het tegenovergestelde en maken we de opgave voor natuur en landbouw in de nabije toekomst ongekend groot en zelfs uiteindelijk misschien wel onhaalbaar groot. Nederland heeft zo veel te verliezen.

De wanhoop van veel boeren begrijp ik. Maar de strategische doelen achter het boerenprotest niet. Uiteindelijk gaat ook zo de landbouw een hoge, zo niet een uiterst hoge prijs betalen voor de noodzakelijke landbouw- en voedseltransitie. Vanuit Caring Farmers is op 14 februari een opinieartikel geplaatst in het dagblad Trouw. De moeite van het lezen waard via deze link: Het groene antwoord op de boerenwanhoop – Caring Farmers

De natuur tegenover de landbouw plaatsen of andersom is en blijft een schijntegenstelling. Natuurlijk is de opgave groot. Maar de landbouw heeft in de afgelopen honderd jaar bewezen tot systeemveranderingen te kunnen komen. Waarom zou dat nu niet kunnen? De boerenprotesten leiden alleen tot uitstel van wat nodig is en de prijs voor dat uitstel is torenhoog. Voor de samenleving, voor de boeren, maar ook voor de natuur.

Alex Ouwehand

Directeur