Nieuw stelsel Agrarisch Natuurbeheer nog onvoldoende om weidevogels te redden
9 maart 2017
Nieuw stelsel Agrarisch Natuurbeheer nog onvoldoende om weidevogels te redden
De brief die wij samen met het Zuid-Hollands Landschap, Natuurmonumenten en IVN op 15 februari hebben gestuurd naar Provinciale Staten van Zuid-Holland roept veel reacties en een aantal vragen op. Graag lichten wij daarom een en ander toe.
Dat het al decennialang bergafwaarts gaat met de populaties weidevogels is bekend. Met zijn unieke veenweidegebieden is ons land een van cruciaal belang als broedgebied voor weidevogels. Dit broedgebied betreft voornamelijk agrarisch gebied. Door intensivering van de landbouw is dit boerenland steeds minder geschikt als broedgebied voor weidevogels.
Daarom is het agrarisch natuurbeheer in het leven geroepen: boeren houden bij het beheer van de agrarische gebieden rekening met de weidevogels, door later te maaien en door nestbescherming. Voor de misgelopen inkomsten krijgen de boeren een vergoeding . Hier is jarenlang veel tijd, geld en energie ingestoken. Vanuit natuurorganisaties, wetenschappers en weidevogelvrijwilligers wordt al heel lang aangegeven dat deze aanpak onvoldoende oplevert voor de weidevogels. In 2014 concludeerde ook de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur dat het agrarisch natuurbeheer een fiasco was. Dit alles was aanleiding tot een grote herziening van het agrarisch natuurbeheer.
In 2016 trad een nieuw stelsel in werking waarbij boeren alleen nog maar in aanmerking konden komen voor subsidies voor agrarisch natuurbeheer in gebieden die kansrijk zijn voor weidevogels. Ook moesten deze boeren gaan samenwerken in collectieven om in aanmerking te komen voor subsidie, zodat versnippering van geschikte weidevogelgebieden kon worden tegengegaan. Het slagen van dit nieuwe stelsel was noodzakelijk, want de weidevogels stonden er inmiddels zo slecht voor dat nog meer mislukkingen niet gepermitteerd konden worden.
Belangrijke succesfactoren voor het slagen van deze nieuwe inzet waren een duidelijke kaderstelling en regie vanuit de overheid en een goede samenwerking met maatschappelijke organisaties en weidevogelvrijwilligers die de boeren kunnen helpen met kennis, advies en monitoring van de resultaten. Dit was ook nodig om de inzet van publieke middelen te kunnen legitimeren.
De NMZH heeft het nieuwe stelsel agrarisch natuurbeheer aangegrepen om te komen tot de Taskforce Agrarische Natuur. Deze had als doel het leggen van een verbinding tussen kennis, het maatschappelijk veld en de agrarische collectieven onder de regie van de provincie als eindverantwoordelijke. De NMZH stak hiermee haar nek uit. De resultaten van het agrarisch natuurbeheer uit het verleden waren immers niet hoopgevend en de opgave vanuit het nieuwe stelsel was groot. Voor de weidevogels was het immers nu of nooit, dus wilden wij alles uit de kast halen om het nieuwe stelsel te laten slagen. Samen met 58 organisaties stelden we een Weidevogelmanifest op om het provinciaal beleid te verbeteren. Ook ging het Weidevogelberaad van start om ervaringen van weidevogelvrijwilligers en natuurorganisaties te betrekken bij ons werk..
Voorafgaand aan de start van de uitvoering van het nieuwe stelsel agrarisch natuurbeheer heeft de NMZH samen met de maatschappelijke organisaties de gebiedsplannen van de collectieven beoordeeld en de provincie hierover geadviseerd . Deze adviezen waren vrij kritisch omdat de plannen van aanpak op hoofdlijnen nog onvoldoende bleken om de weidevogels voldoende kansen te bieden. De provincie deed echter nagenoeg niets met deze adviezen in haar beoordeling van de gebiedsplannen en liet het aan de maatschappelijke organisaties zelf over om hun adviezen bij de collectieven onder de aandacht te brengen.
In het najaar van 2016 evalueerden de NMZH en een aantal maatschappelijke organisaties het eerste jaar van het nieuwe stelsel agrarisch natuurbeheer/ Geconstateerd werd dat het agrarisch natuurbeheer nog steeds onvoldoende effectief was om de weidevogels een toekomst te kunnen bieden. Gezien de geconstateerde tekortkomingen in de gebiedsplannen was dit ook niet heel verrassend. Ook deze evaluatie was voor de provincie geen aanleiding om dit breder te bespreken. De provincie evalueerde het eerste jaar van het nieuwe agrarisch natuurbeheer alleen met de collectieven zonder transparantie te geven over de resultaten en deze evanluatie.
In de evaluatie van de NMZH en de maatschappelijke organisaties werden een aantal gebreken in de uitvoering van het huidige stelsel agrarisch natuurbeheer geconstateerd. Maar het kernpunt is dat het agrarisch natuurbeheer zich alleen richt op het beheer van gebieden, en niet op basiscondities die de inrichting betreffen. Het optimaliseren van het beheer in gebieden die niet aan de randvoorwaarden voldoen die de weidevogels aan hun leefgebied stellen (zoals een verhoogd waterpeil en een beperkte hoeveelheid mest) , heeft zeer weinig effect.
Daarom heeft de NMZH in februari 2017 een brandbrief naar de provincie gestuurd om deze knelpunten onder de aandacht te brengen en voorstellen te doen voor oplossingen. Wanneer er niets gebeurt, dreigen er weer opeenvolgende mislukte broedseizoenen voor de weidevogels en komt de kritieke ondergrens voor levensvatbare populaties schrikbarend snel dichterbij. Zoals het er nu uitziet dreigt ook het broedseizoen 2017 weer te mislukken. Dat is voor ons niet meer acceptabel.
De NMZH en andere organisaties zijn niet tegen boeren en vinden ook niet dat het agrarisch natuurbeheer helemaal opgeheven moet worden. Maar met het uitblijven van een effectief agrarisch natuurbeheer dreigt ook het draagvlak voor deze aanpak flinterdun te worden. Daar is niemand bij gebaat, ook de agrarische collectieven en de individuele boeren niet. De natuurorganisaties en de vrijwilligers hebben beiden de bevindingen vanuit hun eigen rol beschreven in brieven aan de provincie met daarbij de oproep dat er snel iets moet gebeuren. Door blijven gaan op de ingeslagen weg is geen optie. Ingrijpen is dus nodig om de dalende trend van de weidevogels effectief te keren.
De NMZH beseft zich heel goed dat dit geen gemakkelijke boodschap is. Sommige boeren doen hun uiterste best om wat voor de weidevogels te betekenen en berichtgeving over de ineffectiviteit van het agrarisch natuurbeheer kan een negatieve schaduw werpen op hun inspanningen. Maar er staat teveel op het spel om de schijn op te blijven houden dat het allemaal wel goed komt met de weidevogels als we alleen nog wat langer geduld hebben. Het gaat namelijk niet goed komen met de weidevogels als er niet ingegrepen wordt. We weten nu dat ook het nieuwe stelsel agrarisch natuurbeheer onvoldoende effectief is om de weidevogels een toekomst te bieden. En we weten ook welke maatregelen echt nodig zijn om wel tot een effectief behoud van de weidevogels te komen. Daarom roepen wij de provincie op om dit onder ogen te zien en vooral om actie te ondernemen. Daarvoor is het echt de hoogste tijd.
Lees meer
- Brief van natuurwerkgroepen aan Provinciale Staten Zuid-Holland over Agrarisch Natuurbeheer (01-03-2017)
- Toelichting bij brief van natuurwerkgroepen aan Provinciale Staten Zuid-Holland (01-03-2017)
- Brief en notitie van NMZH, IVN, Natuurmonumenten en ZHL (15-02-2017)
- Brief Boerennatuur Zuid-Holland aan Gedeputeerde Staten (27-02-2017)
- Nederlands Dagblad “Te weinig kruidenrijk grasland” (06-03-2017)
